Sten Nilsen Ørland

   Et annet navn for Sten var Sten Nilsen Bokn.

(Mer: Asgaut Steinnes, Ætt og Heim 1959 s. 30)
Den eldste kjelda som nemner Stein Njelsson, er lensrekneskapen for 1617-1618. Her finn me i sakefall-lista under Sæbø skipreide at "Stehn Niellßenn" har betalt 3 dalar i bot "for leiemaals sagh hand haffde begaaeth med Gyre Orms dater". Gyrid Ormsdotter var kona hans. Det han laut bøta for, var at det første barnet var kome for kort tid etter brylllaupet.
Gyrid Ormsdotter var dotter til Orm Nilsson i Bokn og den første kona hans, Elen Jakobsdotter Koll. Elen Jakobsdotter er nemnd i eit dokument frå 30. mars 1598, der det stod at Just Hansson, Peder Olavsson og Orm Nilsson i Bokn på vegner av sine kvinner Karen, Elen og Ingeborg Jakobsdøtrer selde til Holger Olavsson på Lindanger 25 famnar notstad i Yrkesvåg som dei 3 kvinnene hadde arva etter sin sæle far Jakob Koll. Frå andre kjelder veit me at Karen på den tid var gift med Peder Olavsson og Ingeborg med Just Hansson. Elen har då vore gift med Orm Nilsson. Ho må vera død seinast i 1601, kanskje i det store sott-året 1600, sidan Orm alt i 1602 var gift oppatt med enka etter Stein Jelsa.
Stein Njelsson og Gyrid Ormsdotter kan vera fødde ikring 1595-1600 og har vore i barneåra då far til Gyrid og foreldre til Stein kom til Jelsa. På Jelsa har dei vakse opp i lag. Då Orm Nilsson mellom 1614 og 1617 på nytt var flytt til Bokn, kom Stein etter. I skattelista 1617 er Orm i Bokn oppført med eit jordegods på 1½ pund 1 vett korn og 4 laupar smør. I 1618 står "Ormb Buckenn" med 1 pund 1 vett korn og 3 laupar ½ pund smør og "Steen i Buckenn" med ½ pund korn og 2½ pund smør. Det er ihoplagt plent like mykje som Orm er oppførd med åleine i 1617.
Stein har då i mellomtida vorte gift med Gyrid, som samstundes har fått halve morsarven sin. Den andre halvdelen vart faren etter vanleg skikk og bruk sitjande med. Dei unge ektefolka har ikkje butt lenge i Bokn. Seinast i 1620 var Stein Njelsson komen til Ørland på nordsida av Hylsfjorden. Der vart han sidan buande så lenge han levde. Liksom dei andre gardane på Hyls-stranda frå Tjelmeland til Hylen høyrde Ørland til Sand sokn, men til Sauda skipreide.
Landskylda av Ørland var 1 (skip)pund tak (never). Dette svara i landskyldrekninga til 1 (bismar)pund smør. Eigarar var i 1617 Orm i Bokn, Just Hetland, Olav Vatland og Henrik Blank, som åtte kvar sin fjerdepart, 1 vett tak. Orm i Bokn sat med sin part etter den første kona si, Elen Jakobsdotter, og Just Hetland med sin part på vegne av kona si Ingeborg Jakobsdotter. Minst halve Ørland har vel då i si tid høyrt til anten Jakob Koll eller Liva Olavsdotter, kona hans. Etter odelsjordeboka 1624 åtte Stein Ørland det året ½ pund tak i Ørland, 1 pund smør i Dalva (Nedstrand) og 15 spann korn i Lunde på Jæren (Gand skipreide). Alt dette godset så nær som 1 vett tak, den same vetta som Henrik Blank er oppført med i 1617, er i 1617 oppskrive med Orm i Bokn til eigar.
Stein Ørland har såleis fått det meste av jordegodset sitt med kona si. Eit avgjerande prov på at dette godset var morsarven hennar, er det at Ingeborg Tengesdal, den same Ingeborg som hadde vori gift med Just Hansson Hetland, og som var syster til Elen Jakobsdotter Koll, i 1624 åtte gods i både Ørland, Dalva og Lunde. Sin eigen arv hadde Stein Ørland endå ikkje fått tilskift. Det ser ikkje ut til at han har arva noko i Jelsa, der faren hadde ått vel 2 pund smør. Derimot ser me av eit skattemanntal frå 1652 for Hardanger len at Stein Ørland og sonen Njel då åtte til saman 2 pund smør i Odland i Røldal (Stein ½ laup, Njel ½ pund). Det godset som Sevat Fora er oppførd med i 1624 på vegne av Birgita Olavsdotter, 1 pund smør i Jelsa og 1 pund smør i Odland, har då venteleg vore ein helming etter den første mannen hennar. Eg (Asgaut Steinnes) kan her nemna at Jørgen Økstra i Jelsa skipreide i 1624 er oppførd med m.a. 1 pund smør i Jelsa som me ikkje kan sjå at han hadde i 1617, og at Olav Mork i Suldal skipreide "med sin steffmoder och med arffuinger" er oppførd med 7 gardpartar, m.a. 1 pund smør i Odland i Røldal.
Korleis dette er å skjøna, torer eg (Asgaut Steinnes) ikkje seia noko visst om. Me kan gissa på pantsetjing. Attåt det jordegodset Stein Ørland er oppført med i 1624, og det han sidan arva eller løyste inn sjølv, har kona hans fått resten av arven etter foreldra sine. Det er noko uklårt korleis dette godset har vorte skifta. Stein Ørland vart i 1652 stemna av svogeren Truls Vatland for ein del landskyld av Ørland. Truls var gift med enka etter Ola Vatland, Kari, som var syster til Gyrid Ormsdotter. Truls var frå Indre Bjerga. I tillegg til det truls kona fekk med kona i Ørland, hadde han fått heimel til 1 vett tak til, slik at han og kona åtte halve Ørland. Stein meinte han ikkje hadde gjort nokon urett, men meinte seg sjølv mishalden ved eit skifte, venteleg etter kona sine foreldre. Han heldt såleis att det som no vart kravd av han, inntil han fekk likt med sine medarvingar, som han sa. Stein vart likevel dømt til å betala svogeren all resterande landskyld innan ½ månad, eller det skulle takast av formua hans. Saka med Truls Vatland var i slutten av oktober 1652.
I desember året etter vart det teke opp avhøyr i samband med at Stein hadde hengt seg. Saka kom opp for at ikkje Stein som andre "misdedere", skulle verta gravlagd utanfor kyrkjegarden. Liket var mellombels innsett i eit naust. I tillegg til at sjølvmordarar ikkje fekk gravleggjast som andre kristne, skulle det dei let etter seg gå til kongen sin eigedom. Kona Gyri Ørland møtte gråtande i forhøyret og fortalde korleis Stein hadde vore avsindig ein gong for tre år sidan, og at same sjukdommen hadde kome på han nå i sommar. Allehelgensdag gjekk han heimanfrå, sa seg å vilja reisa ut i øyane. Han frykta at det store fjellet skulle slå ned både han og folket hans. Komen ned til sjøen, gav han seg ut i ein båt og rodde frå land. Men så rodde han til lands att og gjekk inn til ein husmann der nede. Der var han ei stund. Så gjekk han derfrå, lest som han ville gå heim. Men på veg oppetter gjekk han eit stykke frå vegen og hengde seg i ei lind. Der vart han hengande frå tysdag til torsdag, då han vart funnen.
Dommen var utan skånsel. Stein Ørland kunne ikkje "som en anden ærlig avdød kristen gravleggjast inne på kyrkjegarden, men av di han hadde vore noko frå sin fornuft, som det heitte, skulle liket nedsettjast tett ved kyrkjegardsmuren. Men all eiga skulle gå til kongen, når lovleg gjeld var betalt. Det er mogleg at den siste dommen vart omgjort i ein høgare rett. Men i alle høve var det ein tragedie som råka familien. I odels-skattelista 1658 er "Nield Øreland" komen i staden for Stein.
Enka Gyrid levde mange år etter og er nemnd så seint som i 1682, då ho var innstemna til å vitna i ei sak mellom brørne Johans Halleson Ørland og Torkjell Halleson Vanvik. Ho budde då på Tengesdal. "Frembkom for retten Steen Jellse som prouffuit, hans s. stiffader som war Gyrris fader Ormb Nielszenn for hamb haffde bekient Tingisdal haffde kostet megit Størcher Tingisdall och hans fader att rode, och dj haffde røddet dend aar epter aar till dj haffde faaed dend i sin magt, och Størcher haffde, sagde hand, rødet dend meest". Denne saka finst i Ryfylke tingbok A 27 f. 30b, 3. april 1658. Det var Knut Tengesdal som hadde stemna Gyrid Ormsdotter, odelseigar til Tengesdal. Ho ville ta rydninga frå Knut og setta sonen sin inn der. Attåt sønene Njel og Orm kan Stein og Gyri ha hatt sønene Jakob Steinson Ørland og Hallvord Steinson Ørland. Dei er nemnde i ei soldatrulle under Sauda skipreide. Det vert nemnd ein Finn Steinson i Hylsfjorden i 1664 som òg kan vere son til Stein og Guri.

  Hendelser

• Han bodde trolig først på Bokn store (ytre), Fister, Finnøy. Han synes imidlertid ikke å være oppført der i bbok Finnøy-3.

• Han hadde gårdsbruk på Ørland, Sand, Suldal fra ca 1620. Fra 1634 brukte han hele gården.

Sten giftet seg med Guri Ormsdatter, datter av Orm Nilsen Bokn og Eli Jakobsdatter, ca 1617. (Guri Ormsdatter ble født ca 1598 på Bokn store (ytre), Fister, Finnøy og døde etter 1680 på Tengesdal, Sand, Suldal/Jelsa.)